Dito 59 : Non é nostalxia, é memoria
Non é nostalxia, é memoria
Para o que nunca oíra falar de min, dicir que estou situado a uns 450 metros de altitude, no suroeste, cara o Coto de Novelle, ollando os montes de Portugal. A pouca distancia de aquí, entre as fontiñas do Fragoso e a Pedra Furada, fago converxer os concellos de Toén, Castrelo de Miño e Cartelle nun punto nomeado Trifinio.
Cando chove no Picoto dos Corvos, as gotas que
caen do lado de Ramiras, irán a parar ao Fragoso e chegaran o Rio Miño entre
Vide e Astariz. As que dan a Moradella discorrerán polo regato de Porros, ou do
Ribeiro, de aí o Rio Gato hasta o Arnoia e volverían a xuntarse no Miño a
altura de Francelos.
Neste
picoto tamén empeza o descorrer de casas, maiormente de pedra e aínda medio
novas, que segue a un lado e outro da estrada hasta a Presoría.
Si queredes coñecerme por dentro non tendes
mais que coller a rúa que vai o Mesón, baixar polos Canastros, a Castiñeira,
hasta o Cruceiro. Aí parádevos un pouco porque ese poido ser o orixe da miña
existencia fai xa mais de oito séculos. Ao fronte veredes a fonte da Capilla;
desta hoxe solo queda o nome, pero si que houbo unha fai xa moitos anos que
iría quedando abandonada ca construción, a finais do século XVIII, da actual
igrexa.
Desde o mesmo Cruceiro, ollando cara o Curro
ou ben cara o Fondo do Lugar, podedes ver unha morea de casas vellas agrupadas,
case todas de semellante construción: paredes de pedra/pizarra solta,
corredores e teitos de madeira e tellados de tella antiga do país. Veredes as
casas xa que xente apenas hai. Houbera fai corenta ou cincuenta anos atrás; por
encima de tres centos de veciños, agrupados
nun cento de familias; hoxe apenas chega a haber a décima parte.
Do meu
nome podedes quedarvos co que mais bos guste; San Tomé, Santo Tomé, Santomé ou
Santomé das Olas. Este último quedoume despois dunha época onde existía unha
pequena industria cerámica na que o que mais se facían eran olas de barro. Os
outros nomes virían dos santos; Tomé, en galego ou portugués, ven a ser Tomás,
San Tomé, Santo Tomás; este tamén sería o patrón da parroquia. Nos documentos
de identidade, partidas de nacemento, bautismo, etc. dos meus habitantes, no lugar de nacemento,
sempre se poñía Santo Tomé de Cartelle.
Os que elixiron esta soleada ladeira, medio
protexida do Norte e con bastantes fontanas de auga, para darme vida, non
farían unha mala elección. A terra nunca se podería comparar coa do Ribeiro ou
da Lagoa de Antela pero, sexa pola súa lixeireza, os abonos orgánicos ou un
microclima favorable, o certo e que aquí dáse ou dábase de todo. Nas ardades das
Nugueiras , o Lameiro ou os Cortellos: millo, trigo, ferraña, fabas, remolacha ou
alfazas; nas centeeiras do Bacelo ou a Presoría: patacas, centeo, nabos ou
verza branca; nas viñas podería darse calquera tipo de variedade de uva pero,
naquela época era mais importante a cantidade que a calidade, razón pola que
colleitaban maiormente viño tinto de cepa garnacha.
Tamén
desde o Picoto dos Corvos fun testemuña, centos de veces, da marcha de homes a
pé cara Ourense, incluso a sega a Castela. Mais tarde, homes e mulleres mais ou
menos novos, que deixaban as súas familias para irse a outros países ou cidades
: Arxentina, Cuba, Venezuela, Alemaña, Suíza, Barcelona, etc. Uns tardaban mais
que outros, pero case todos acababan volvendo, incluso a veces, viñan mais dos
que se foran.
O
problema empezou fai uns cantos anos, cando a xente que morría era mais da que
nacía. Cando se pechou a última escola. Dos tres bares/tendas abertos fai
trinta anos, foron quedando dous, despois un e, logo xa ningún. Case sen darse
conta, a xente íase desfacendo do gando, vacas, ovellas, burros, galiñas. Os
carros, que antes enchían os camiños co seu canto particular, foron quedándose
calados.
Do
pasado non teño queixa. Nunca me afectaron demasiado as guerras nin os
terremotos; algún que outro temporal ou seca pero nada que non se puidera ir
capeando. O presente tenme algo preocupado pero, o futuro véxoo moi negro. Non
solo polos rumores que escoito, da cantidade de pobos que van quedando
abandonados, senón porque o veño sentindo, desde fai xa bastantes anos, nas
miñas propias entrañas.
Da xente que me desfrutou e desfrutei durante
todos estes séculos, non teño mais que agradecementos. Eles foron quen me inventaron, os que moldearon o meu
esqueleto hasta ser o que hoxe son. Sen eles non existirían as miñas rúas,
camiños e carreiros, nin os Canastros nin o Barreiro. Sen eles ninguén,
endexamais, escoitaría o meu nome polo mundo. Puido tamén haber algún que me
negara, como fixo o meu Patrón co seu Xefe pero, aínda que así fose,
entenderíao e quedaría escusado.
O
que non me gustaría nada e que me venderan, como fan con algúns. Prefería
seguir así, coa xente que vin nacer e medrar, hasta que eles queiran.
Din que a historia dun pobo non e o que ese
pobo viviu senón o que ese pobo recorda, e como o recorda
A
razón que me levou a contarvos algo de min, aínda que puidera parecer algo
triste, quere estar moi lonxe de selo. A idea e, mais ben, que non vos esquezades de onde vindes, que
recordedes, con ou sen nostalxia, pero
con memoria.
Santomé dixo
Texto by Luis de Olimpia
Moradelha editora
.jpg)
