Dito 72 : O retorno
Serafín quedou en liberdade condicional no verán de 1959; ao final
acabaría redimindo parte da súa pena gracias a estar durante sete anos dando
clase nas aulas do penal; por cada día de clase dada, descontaríanlle medio. A
liberdade condicional obrigaríao a ir cada quince días a pasar revista diante
do Secretario do Concello de Cartelle, e así durante oito anos; ademais, cada
semana recibiría a visita da garda civil co seu protocolo de cabalos, capas e
tricornes.
Cando sae do cárcere vaino a buscar un dos
Purrelas de Ramiras que vivía en Valencia, na súa casa tamén acabaría parando
unha semana mais; logo fai a viaxe en tren hasta Ourense. Entre o grupo de
familiares e veciños que o van a esperar a estación Empalme, están Antonio e
Saladina, dous irmáns de Vilela que non eran da familia, pero como se
encontraban na capital e sabían da súa chegada, decidiran ir a velo. Antonio xa
lle fixera unha visita no cárcere de San Miguel cando traballaba nun circo que
fora facer unha representación ao penal. Cando o vai a saudar na estación,
Antonio preséntalle a súa irmá, Serafín intenta darlle un bico e Saladina
faille a cobra. Era a primeira vez que se vían, pero non sempre sería así.
Aínda
que os seus compañeiros lle aconsellan que non se vaia a “enterrar” nunha aldea
da Galicia profunda, sen ningunhas posibilidades de progreso, el ten claro que
quere volver para xunto a súa nai, daquelas xa bastante maior, a tía Florinda
acabaría falecendo pouco mais dun ano despois. Cando chegan a Terzas a casa
está chea de xente que vai a velo. A súa nai, con ganas de abrazalo despois de
tanto tempo acáballe dicindo: «ai meu
neno, cantos destes que están aquí nos fixeron mal e agora veñen a ver si tes
rabo ou escornas».
«O primeiro que
fixen foi abrir unhas escolas, eu cheguei a dar clase en Santomé, en Terzas e
no Carballal e, a verdade e que eu ganábame a vida bastante ben, hasta que
Vilachá, o alcalde de Cartelle, prohibiume seguir porque alguén lle foi co
conto de que eu falara mal da escola que se estaba a facer en Terzas. Un día
citoume no Tourabelo e díxome: ¡oe!, como si eu fora algo así como un trapo, ti estasme
facendo a guerra; pois vas ter que pechar as clases e voute denunciar por mala
conducta.
E
foi así como acabei traballando no outro oficio que tamén me gustaba, de
albanel; tiña un equipo de homes moi bos e defendiámonos todos moi ben, eu
pagáballe ben, eles contentos comigo e eu con eles, pero denunciáronme porque
traballaba. Fun pagar a Ourense a multa que me puxeron; a min acosábanme por
todos os lados, a garda civil viña aquí e preguntábame a min mesmo si coñecía a
Serafín Estevez, e claro, eu dicíalle, ese señor son eu».
O
inverno da guerra roubáralle parte da súa primavera e todo o verán, agora, no
outono da súa vida tería que recuperar o tempo perdido pero, como conseguilo. O
traballo non lle metía medo e podería vivir del sen moito problema pero, para
atopar unha compañeira e formar unha familia sentía que o ía ter mais
complicado, aí de pouco lle valerían as habilidades que adquirira no mundo do
que viña.
As mozas e mozos que coñecera antes de irse,
facía xa tempo que estaban casados e con familia, algúns incluso emigrados. Ir
as festas seguiríanlle gustando pero sentiríase un inadaptado, desconectado,
estraño vendo que toda aquela xuventude poderían ser fillos seus; ademais, si
aínda quedaba algunha muller solteira da súa idade, estas non adoitaban andar
moito de festas, habería que ilas a buscar a casa.
Penélope estivera vinte anos esperando o retorno de Ulises; para
conseguilo, tivera que estar entretendo aos pretendentes que viñan a súa casa,
a comer da súa comida e beber o seu viño, coa escusa de acabar de tecer un
sudario para o pai de Ulises. Como destecía pola noite o que tecía polo día,
sería a súa maneira de irlle dando largas hasta a chegada do seu home.
Serafín atoparía a súa Penélope na costureira de Vilela, moi Garrida
ela. Non se sabe as escusas que Saladina lle puido haber dado aos seus
pretendentes, que sen dubida tería ao longo deses anos, pero o resultado sería
que: fose pola insistencia do novo mozo para darlle o bico que non se deixara
dar na estación de Ourense, fose que tamén tiveran algo que ver Nélida e Julita
exercendo de celestinas, un día de 1961 acabarían casando, Serafín contando 49
anos e Saladina 14 menos. Dous anos mais tarde nacería a súa filla, que levaría
o nome da súa avoa, Florinda.
Con este novo estado Serafín acababa de botar
raíces en Terzas e xa nunca mais se volvería a plantexar irse a outro lugar.
Como o de dar clases e traballar de albanel quedáralle vetado, agora inténtao
abrindo unha tenda-bar no baixo da súa vivenda; el atendería o negocio ao mesmo
tempo que traballaba as terras que herdara de seus pais e Saladina seguiría co
que sempre foi a súa profesión, traballar de costureira para aquel que necesitara
dos seus servizos.
Co bar tamén andarían, durante un tempo, polas
festas; para axudarlle faríano dúas rapazas que andaban aprendendo a coser con
Saladina. A tenda, aínda que non sería para facerse ricos, daríalles para comer
e manteríana hasta 1987. Por esas mesmas datas tamén casaría a súa filla cun
mozo das Bouzas. Flora rematara os estudos e xa empezara a dar clase e Antonio estaba a punto de acabar a carreira
de Arquitecto Técnico.
Testemuño
de Flora
«Eu acompañei a meu pai con 81 anos, nun
dos poucos caprichos que lle puiden cumprir, nunha viaxe a Sevilla para ver a
un camarada que foran compañeiros durante oito anos en San Miguel de los Reis.
Chamábase Manuel Benítez Rufo e fora alcalde da cidade de Dos Hermanas e
deputado do PCE pola provincia de Sevilla. Eu xa tiña a meu pai moi valorado
pero naquela viaxe foi moi emocionante porque, o seu compañeiro que era catro
ou cinco anos mais novo, trataba a meu pai como un heroe e estivera en todo
momento moi pendente del. Eu non puiden evitar sentirme un pouco triste ao ver
onde había chegado aquel home mentres que meu pai deixara todo pola súa nai que
era o que mais quería.
El
era unha persoa distinta, eu sei que o teño idealizado pero todo o que o
coñecía facíame ver que non estaba tan equivocada. Si algo non me inculcou foi
odio; el sempre me contou todo, todo, pero nunca con odio; dicíame, ti telo que
saber e non esquecelo pero sen rancor. Para el, primeiro eran bos os seus e logo
os demais, el valorábanos moitísimo, igual que nos a el tamén, para min era o
pai perfecto e sei que para el eu era a filla perfecta».
Recordos dun alumno agradecido
Vivía
en Santomé e andaría polos 11 ou 12 anos cando tivera a sorte de poder asistir
a unhas clases que daba Serafín en Terzas. Era polas tardes e recorda que, a
maior parte das veces, iría acompañado de seu irmán e de Pepa de Otilia que
daquela tiña os pais en Venezuela, tamén recorda como fora o seu primeiro día
de clase.
Habían colocado uns bancos alargados no
cuarto da casa onde se sentarían entre quince e vinte rapazas e rapaces, algúns
xa medio mozos, mirando cara a parede onde estaba colgado un mapa e un encerado.
O Mestre, despois de saudar e presentarse, foi chamando a cada un dos alí
presentes a saír a pizarra, que puxera o seu nome completo e de seguido as
letras do abecedario que recordase; cando remataban tamén lle iría preguntando,
salteada, a táboa de multiplicar; ao final aprobaba ou corrixía ao alumno
segundo lle fora.
Cando me tocou a min, levantárame todo
decidido porque me parecía unha proba bastante fácil e penso que a resolvera
bastante ben, pero o Mestre en vez de felicitarme díxome: «non está mal rapaz pero hai que mellorar esa
letra, e escribir as liñas mais dereitas.
Diferenzas daquela escola ás que eu estaba afeito habería moitas. A de
Serafín duraba menos pero aproveitaríase moito mais ao non perder o tempo
rezando nin coa Historia Sagrada ou o catecismo. A Historia de España tampouco
sería a mesma que contaban as enciclopedias de Álvarez, sobre todo a dos
últimos anos.
Non se “perdía o tempo” cos números
quebrados nin coa conxugación dos verbos, se comentaban pero se simplificaban;
tampouco recordo que puxera moitos deberes para levar. Se iría mais ao
práctico, ditados para mellorar a letra e a ortografía, xeografía e matemáticas
da época, e así. A labor do Mestre non sería nada doada xa que, aínda que o
grupo non era numeroso, tería que atender a varios niveis de ensino hasta o
punto de que había quen malamente sabía ler ou escribir.
Antes
ou despois das clases eu quedábame fisgando a veces polo cuarto. Recordo unha
mesa no medio da sala cun taboleiro de xadrez cas pezas xa colocadas e unha
esfera mapamundi; un aparato de radio no mesado dun chineiro e, nese mesmo
chineiro, unha pequena biblioteca. Un día que o Mestre me vira ollando nos
libros, díxome que si quería levar algún podía facelo, e que xa llo devolvería
cando o lera.
Naquela
época, a min solo me interesaban as novelas do oeste ou as aventuras onde
houbera algo de acción e alí non estaba vendo nada parecido. Aínda así recordo
que un día acabei levando o Quixote de Cervantes e outro a Odisea de Homero.
Nin un nin outro me acabarían de convencer, pero quedárame coa sensación de que
os libros estaban a contar algo mais do que eu podía entender naqueles tempos.
Acabaríaos relendo anos mais tarde e, a medida que o facía, iríalle encontrando
cada vez algo mais que antes non percibira.
Tamén
anos mais tarde, ese mesmo Mestre, axudárame a xogar o xadrez, ben no bar de
Carrizo en Santomé, ben naquel taboleiro que tiña na súa casa no que
acabaríamos xogando os dous e onde, mais dunha vez, el deixaríase gañar para
estimular ao seu alumno.
Podía
ser que este alumno chegara a levar mais libros prestados para ler e solo
recorda estes dous. Tamén podía non ser unha casualidade que no título destes
relatos se nomee a Odisea e que en todos os capítulos se fale algo de Ulises e
das súas viaxes. Hasta podía ser, que o mesmo que se falaba da Odisea e de
Ulises, se puidera haber falado do Qixote xa que, segundo a definición da Rae,
Quixote: «Persoa que ten ideais elevados e
loita e defende causas que, aínda que nobres e xustas, non lle atanguen». ¿Era Serafín un Quixote?; en todo caso non se podería negar un certo
parecido con Alonso Quijano.
Hai
quen sostén que non e un o que elixe os libros senón que son os libros os que
elixen a un. O mesmo podía pasar cando se decide escribir unha historia, que
non fuches ti quen a elixiu, senón que foi ela a que te elixiu a ti. Serafín
sempre quixo contar a súa Historia e así o fixo centos de veces pero, como
as historias solo existen de todo si alguén as escribe, alguén tiña que
facelo. Penso que a Serafín non lle houbera desgustado que o encargado de
escribir unha parte da súa Historia fose un que fora alumno seu.
Elegante, con clase, ben coidado,
A súa escola foi Castela, o Jarama, Carabanchel,
Daquela
escola de miserias e fame compartida
Nota do autor
Agradecer ao creador
deste Blog a súa disposición e desinterese para facer posible que estas historias
poidan ser lidas neste medio.
Tamén no transcurso de
escribir estes textos, falecía o pai do alumno agradecido, aínda que para El
seguía vivindo porque o recordaba en todo momento. Tampouco estaba Pepa de
Otilia nin Otilia, Felicita ou Eladio Monea, pero estes tomarían vida cada vez
que o seu fillo Eladio os nomeaba nos seus textos ou na súa poesía lírica,
bucólica e vangardista.
Graciñas Eladio.